-
1 яздыру
-
2 яздыру
-
3 акылдан яздыру
с ума́ своди́ть (свести́), ума́ (рассу́дка, ра́зума) лиша́ть (лиши́ть) -
4 әйтеп яздыру
диктова́ть ( текст) -
5 истән яздыру
1) лиши́ть рассу́дка, довести́ до сумасше́ствия2) свести́ с ума́, увле́чь -
6 өннән яздыру
= өнен алу -
7 тел яздыру
1) заставля́ть/заста́вить выдава́ть/вы́дать секре́ты2) с трудо́м понима́ть, доходи́ть до смы́сла (книги, механизма) -
8 һушыннан яздыру
1) доводи́ть/довести́ до поте́ри созна́ния2) своди́ть/свести́ с ума́; задури́ть го́лову3) оглуша́ть/оглуши́ть, ошеломля́ть/ошеломи́ть, поража́ть/порази́ть -
9 юл яздыру
-
10 акыл
сущ.1)а) ум, ра́зум; интелле́кт || у́мственный (труд), интеллектуа́льныйакыл яшьтә түгел - башта — (посл.) ум не в во́зрасте, а в голове́
акыл зәгыйфьлеге — у́мственная сла́бость
б) ум, рассу́док, рассуди́тельность || у́мственный, рассу́дочный ( анализ)в) благоразу́мие, рассуди́тельность; созна́ние, созна́тельностьакылың кайда иде соң синең? — где́ же была́ твоя́ рассуди́тельность (благоразу́мие)?
г) ум, разу́мность, (как сле́дствие о́пыта) ум-ра́зум, му́дрость; умудрённостьпрактик акыл — практи́ческий ум (му́дрость, умудрённость)
мәкальдә чагылган тирән акыл — глубо́кая му́дрость, отражённая в посло́вице
2) разг.а) мысль, иде́якаян килде әле сиңа бу акыл ? — отку́да у тебя́ э́та мысль?
б) сове́т, наставле́ниеаның акылы белән йөрсәң... — бу́дешь его́ слу́шаться... (ещё и не то бу́дет)
ата-ана акылын тоту — приде́рживаться (слу́шаться) роди́тельского наставле́ния
3) в знач. нареч. акылга у́мственно, интеллектуа́льно, в у́мственном (интеллектуа́льном) отноше́нии (созреть, подняться); по уму́ (уму́-ра́зуму), умо́м ( быть выше или ниже кого)акылга бер чамарак алар — у́мственно они́ почти́ одина́ковы
акылга үсү — вы́расти (созре́ть) у́мственно
4) в функ. сказ. акылында вменя́емый спец. (преступник, подсудимый)•- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау••акыл алдан йөрү — быть сообрази́тельным (сметли́вым, предусмотри́тельным, дальнови́дным, дога́дливым), быть спосо́бным предви́деть (предусмотре́ть)
акыл арттан йөри — ≈≈ за́дним умо́м кре́пок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белән эш итүчән — рассуди́тельный; толко́вый
акыл бизмәненә салу (салып үлчәп карау) — в голове́ (уме́) взве́шивать (взве́сить, прики́дывать/прики́нуть); см. тж. акыл белән уйлап карау
акыл булсын — пусть (э́то) бу́дет (послу́жит) уро́ком; э́то кому́ нау́ка (на бу́дущее); что́бы (впредь) непова́дно бы́ло ( кому)
акыл җиңеләю — см. акылга җиңеләю
акыл җитү — сообрази́ть ( что), догада́ться ( о чём), доду́маться ( до чего), умудри́ться, ухитри́ться
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл кергән — умо́м (у́мственно) вы́рос; умудрён ( жизненным опытом); в (при) своём (здра́вом) уме́; со свои́м умо́м
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по веле́нию ума́ (делать что, поступать как), по веле́нию (тре́бованию) рассу́дка
акыл өләшкәндә йоклап калган (йоклап биләмдә, урманда, мич башында калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл өләшү — см. акыл өйрәтү 2)
акыл сата башлау — ирон. зау́мничать, зау́мничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңеләю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акылга зәгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга муафыйк — см. акылга ятышлы 1)
акылга (акылы) үсмәгән — умо́м не вы́шел
акылга туймаган — см. акылсыз 1) а), 2)
акылга утыру — см. акыл керү
акылга яту — каза́ться (показа́ться, представля́ться) разу́мным (благоразу́мным, рациона́льным, логи́чным)
акылга өйрәтү — см. акыл өйрәтү
акылдан шашкан — см. акылдан язган
акылдан шашу — см. акылдан язу
акылдан ычкыну — прост.; см. акылдан язу
акылны алу — см. акылдан яздыру
акылны башка җыю — см. акылны җыю
акылны эчү — прост. ра́зум (ум) пропива́ть (пропи́ть)
акылны югалту — см. акылдан язу 3)
акылы бармакка урарлык (чорнарлык) та юк — ума́ ни на грош у него́
акылы кыска — ум ко́роток ( у кого)
акылы (акылга) сау — в себе́, в здра́вом уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке
акылы эшли — голова́ ( чья) рабо́тает (ва́рит, сообража́ет)
акылың алтын икән — ирон.; шутл. ишь како́й, у́мный (у́мник, у́мница) (вы́искался, нашёлся), губа́ не ду́ра; ишь чего́ захоте́л (... куда́ махну́л)
акылы үзе белән — семь пя́тниц на неде́ле
- акыл алу- акыл белән уйлап карау
- акыл бирү
- акыл җитмәслек
- акыл җитми
- акыл иясе
- акыл йөртеп карау
- акыл йөртү
- акыл керү
- акыл сату
- акыл китү
- акыл өйрәтү
- акылга өйрәтү
- акыл сайлыгы
- акылга җиңел
- акыллы җиңел
- акылга җиңеллелек
- акылга җиңеләю
- акылга килү
- акылга сай
- акылы сай
- акылга сайлык
- акылга сыймау
- акылга таман
- акылы таман
- акылга таманча
- акылы таманча
- акылга утырту
- акылга ятышлы
- акылдан язган
- акылдан яздыру
- акылдан язу
- акылдан язып
- акылдан язар дәрәҗәдә
- акылны җыю
- акылы башында
- акылында
- акылы камил
- акылы төштән соң
- акылы үзе белән
- акылы үзендә
- үз акылы үзендә -
11 һуш
сущ.1) созна́ние, чу́вство; па́мятьһушында булу — быть в созна́нии
һушы дөрес — в созна́нии
һич һушыма китерә алмыйм — ника́к не могу́ вспо́мнить; ника́к не могу́ восстанови́ть в па́мяти
2) ум, рассу́док, ра́зум••һуш башка килү — см. һушка килү
һуш китәрлек (китмәле) — порази́тельный, удиви́тельный, потряса́ющий, ди́вный, ошеломля́ющий
һуштан чыгу — забыва́ть/забы́ть; вы́бросить из головы́ (па́мяти)
һуштан язганчы — до поте́ри созна́ния
һушын җибәрү — ошеломля́ть/ошеломи́ть; изумля́ть/изуми́ть; своди́ть/свести́ с ума́
һушына керү — см. һушка килү
һушына китү — прийти́сь по душе́, понра́виться
- һуш җую- һуш югалту
- һуш җыю
- һуш китеп
- һуш китү
- һушка килү
- һуштан язу
- һуштан таю
- һуштан китү
- һушыннан язу
- һушыннан таю
- һушыннан китү
- һушын югалтып
- һушына килү
- һушына китерү
- һушыннан яздыру -
12 адрес
сущ.1) а́дрес; адресо́к || а́дресныйа́дреслар алышу — обменя́ться адреса́ми
а́дреслары алышынды (үзгәрде) — у них перемени́лся а́дрес
а́дрес яздыру — попроси́ть написа́ть (надписа́ть) а́дрес
а́дреслар исемлеге — спи́сок адресо́в; а́дресный спи́сок
а́дреслар өстәле — а́дресный стол
2) в ф. вин.п. адреска, адресына книжн.а) по а́дресу (кого, чьему) (писать, посылать бандероль)б) в а́дрес (кого, чей); по а́дресу (кого, чьему)безнең а́дреска булган тәнкыйть — кри́тика в наш а́дрес; кри́тика по на́шему а́дресу
•- адресын үзгәртү
- адресына әйтү
- адреска әйтү
- адресына җибәрү
- адресы белән җибәрү
- адресына килү
- адреска килү
- ...адресына язылу
- адреска язылу
- адрес язарлык
- адрес язарлык кына -
13 аяк
I сущ.1) нога́, но́ги (у человека, некот. животных и птиц); ла́па, ла́пы ( у крупных хищников); (кечкенә, нечкә) но́жка (у ребёнка, грибов, рюмки); ла́пка (у кошки, тетерева) || ножно́й (тормоз, насос), для ног (рычаг управления, педали)аякта басып тору — стоя́ть на нога́х
аягы чебиләгән — у него́ цы́пки на нога́х
аяк арган — но́ги уста́ли, уста́лость в нога́х
аяк бармаклары — па́льцы ног ( на ногах); ( у хищника) па́льцы лап (на ла́пах)
аяк кымырҗу — зуд в нога́х
аякны кузгатып кую — дви́нуть (пошевели́ть) ного́й (нога́ми)
аякка кияргә юк — не́чего наде́ть на́ ноги; не́чего обу́ть
балаларның аягына алу — купи́ть де́тям на́ ноги; купи́ть де́тям о́бувь
арт аякларына басу — встать на за́дние ла́пы ( о медведе)
аяк богавы — ножны́е кандалы́
аягың ләпелдәмәсә, авызың чәпелдәмәс фольк. — не поша́ркаешь нога́ми, не поча́вкаешь губа́ми; нога́ми не подви́гаешь, ртом не зача́вкаешь
2) но́жка (стола, табуретки), разно́жка; нога́ (крана, экскаватора, буровой установки)урындыкның бер аягы селкенә — но́жка у сту́ла шата́ется
3) в функ. сказ.; разг.а) аяктакөне буе аякта — це́лый день на нога́х
бабай хәзергә аякта әле — де́душка пока́ хо́дит
•- аягы белән колачлау
- аягы белән кочу
- аягына су төшерү
- аягына су төшү
- аяк аксау
- аяк башы
- аяк бөкләп
- аяк йоны
- аяк йөзе
- аяк киеме
- аяк киендерү
- аякка кию
- аякка киенү
- аяк кию
- аяк киенү
- аяк куя торган
- аяк машинасы
- аяк очы
- аяк очында
- аяк салмыйча
- аякны салмыйча
- аяктан салмыйча
- аяк табаны
- аяк таю
- аяк чишендерү
- аяк чишенү••аягы авыр — см. авыр аяклы
аягы керсә, башы кермәгән (башы керсә, аягы кермәгән) — ещё поступи́ть (офо́рмиться, зачи́слить, прийти́) не успе́л; бе́з году неде́ля (как появи́лся) ( работает в новом коллективе)
аягы (аякка) таза (нык) — на́ ногу кре́пкий (кре́пок)
аягы тик тормый — но́ги не стоя́т на ме́сте (у кого-л.); ≈≈ не стои́тся на ме́сте (кому-л.)
аягына сыер басмаган — прост. ли́ха не хвати́л (хлеба́л, ню́хал, испыта́л, отве́дал), го́ря ещё не знал (ве́дал, отве́дал, вида́л); ещё не зна́ет, почём фунт ли́ха; мо́лодо да зе́лено
аягың төкле булсын! — да бу́дет счастли́вым (све́тлым, сча́стьем), к сча́стью твой прихо́д (прие́зд, возвраще́ние, вход в но́вую семью́, посеще́ние, поселе́ние)! входи́ со счастли́выми нога́ми, ступи́ счастли́вой ного́й; пусть твой прихо́д принесёт сча́стье (бу́дет к сча́стью, к ра́дости)
аяк арасында буталу (буталып йөрү, чуалу) — в разн. знач. пу́таться ме́жду ног (нога́ми)
аяк асты итү (ясау); аяк астына әйләндерү — проходны́м дворо́м сде́лать ( лестничную площадку в большом доме); в проходно́й двор превраща́ть/преврати́ть, обраща́ть/обрати́ть; зата́птывать/затопта́ть (газон, садик)
аяк астына егылу — см. аякка егылу
аяк астына палас (келәм) җәю (түшәү) — путь (доро́гу, доро́жку) ковро́м выстила́ть (вы́стлать, устила́ть/устла́ть); путь кра́сной доро́жкой выстила́ть
аяк астына ташлау — см. аяк астына салу 3)
аяк астында (аунап) ятмый — под нога́ми не валя́ется, на у́лице (доро́ге, полу́) не валя́ется
аяк астында буталу (буталып йөрү, чуалу) — в нога́х пу́таться, под нога́ми пу́таться (меша́ться)
аяк астында туфрак булырга тору (әзер булу) — гото́в стать пра́хом (пыли́нкой) ( под чьими) стопа́ми (нога́ми); гото́в (согла́сен) но́ги мыть ( кому)
аяк атлаган саен — см. адым саен
аяк атлар (басар) җир (урын) юк (калмаган) — ша́гу не сде́лаешь (шагнёшь, сту́пишь), ша́гу нельзя́ (невозмо́жно, не́где) сде́лать
аяк басмаган — ( чья) нога́ не ступа́ла (ступи́ла); де́вственный ( лес)
аяк белән эшләү (язу, ремонтлау) — прост. ле́вой ного́й де́лать (выполня́ть, кра́сить, писа́ть, ремонти́ровать); де́лать спустя́ рукава́
аяк бетереп йөрү (бару, килү) — см. аяк ите ашатып йөрү
аяк бетү — см. аяктан калу 2)
аяк калмас — но́ги не отни́мутся (отва́лятся; отпаду́т)
аяк (аяклар) калмау — см. аяктан калу 2)
аяк киеме туздыру — ирон.; шутл. (понапра́сну, зря, без то́лку) о́бувь сна́шивать (сноси́ть, ста́птывать/стопта́ть, изна́шивать/износи́ть, сбива́ть/сбить, бить); бесполе́зная (бестолко́вая, никчёмная) ходьба́ (хожде́ние)
аяк кыздыру (кыздырып йөрү) — промина́ть/промя́ть (жеребца, собаку); де́лать/сде́лать проми́нку ( лошади); проми́нка
аяк кыскарту — прост. но́ги (но́жки) укора́чивать/укороти́ть ( кому) прост.
аяк кычыту — см. аяксу
аяк очына (очы белән генә) басып — на цы́почках (носо́чках, носка́х)
аяк сузу — прост. но́ги (но́жки) протя́гивать (протяну́ть, вы́тянуть, отки́дывать/отки́нуть) прост. ( чаще о животных); (о мелких животных, птицах) но́жки (ла́пки) кве́рху прост.; дух испуска́ть/испусти́ть прост.
аяк талдырып (әрәм итеп) йөрү (бару, килү) — см. аяк ите ашатып йөрү
аяк тартмый (бармый) — но́ги не иду́т (несу́т); не тя́нет (не хо́чется, не охо́та) идти́ (пойти́, ходи́ть/сходи́ть) безл. ( куда)
аяк терәп каршы тору — встава́ть/встать на дыбы́
аяк тибү — ( в гневе) ного́й (нога́ми) то́пать (зато́пать, то́пнуть, прито́пнуть); ( на такт музыки) нога́ми (ного́й) прито́пывать (то́пать)
аяк тигән җиргә тия, тимәгән җиргә тими (юк) — см. аяк җиргә дә тимәү
аяк тыну — см. аяк басылу
аяк урынына тояк — взаме́н; как-ника́к заме́на (кака́я ни на есть, хоть кака́я-то); хоть кака́я-нибудь, да заме́на; ( о человеке) Ива́н ли, Си́дор ли, как-ника́к заме́на
аяк үзеңнеке түгел (кебек) — но́ги (но́жки) (как, бу́дто, сло́вно, то́чно) чужи́е (не свои́); ног (под собо́й) не чу́ешь (чу́вствуешь)
аяк эштән чыгу — см. аяктан калу
аяк яздыру — см. яраландыру
аяк ялгыштыру (саташтыру, бутау) — с ноги́ сбива́ться/сби́ться
аякка аяк куеп — нога́ на́ ногу ( усесться полукругом на траве)
(аякка) аяк чалыну (эләгү, уралу, чорналу) — ≈≈ нога́ за́ ногу захо́дит (заплета́ется, зашла́, цепля́ется)
аякка баскан — на нога́х
аякка бастыру — в разн. знач. на́ ноги ста́вить (поста́вить, поднима́ть/подня́ть); взбудора́живать/взбудора́жить, восстана́вливать/восстанови́ть, возрожда́ть/возроди́ть
аякка басып — см. аяк өсте 1)
аякка гер таккан (аскан, бәйләгән) кебек — бу́дто (сло́вно) ги́ри на нога́х (вися́т, привя́занные)
аякка егылып сорау (үтенү, ялыну, ялвару, баш ору) — в но́ги (но́жки) па́дать (упа́сть, пасть, бро́ситься, ки́нуться); к нога́м ( чьим) па́дать; в но́ги кла́няться (поклони́ться) (кому-л.)
аякка нык (таза) — на́ ноги (ногу) кре́пок, ступа́ет кре́пко; но́ги кре́пкие ( у кого)
аякка тагылган (бәйләнгән) таш (гер) кебек — как (бу́дто, сло́вно, то́чно) ги́ри (балла́ст, ка́мень) на нога́х
аякны алыштырып кую (басу, алу) — переступи́ть (перемина́ться) с ноги́ на́ ногу
аякны - ат, кулны канат итеп (итәсең дә) — (брать/взять) но́ги в ру́ки (оха́пку) и...; как на кры́льях
аякны төреп кую (тору) — зара́нее (заблаговре́менно, пора́ньше) пригото́виться (гото́виться, подгото́виться, забо́титься, позабо́титься, шевели́ться/пошевели́ться, предусмотре́ть); быть нагото́ве (настороже́, начеку́)
аяктан егу — в разн. знач. (о ветре, сильном течении, болезни, качке во время шторма, тяжёлой вести и т. п.); с ног вали́ть (свали́ть, повали́ть)
аяктан егылырдай булу; аяктан егылыр хәлгә (чиккә) җитү — см. аяктан калу 2)
- аягыннан тотып селкесәң дә булмыйаяктан таякка калу — но́ги на костыли́ (па́лки) смени́ть; оста́ться с костыля́ми (на костыля́х), лиши́вшись ног
- аягыннан тотып селкесәң дә чыкмый
- аягыннан тотып селкесәң дә бер тиен төшми
- аяк асты
- аяк астына салу
- аяк астына салып таптау
- аяк астында
- аяк астында уралу
- аяк астындагы
- аяк астындагы җир
- аяк астындагы җирлек
- аяк атлаган якка
- аяк атлар хәл булмау
- аяк атлар хәл калмау
- аяк атлар чама булмау
- аяк атлар көч булмау
- аяк атлар рәт булмау
- аяк атлар дәрман булмау
- аяк атлау
- аяк баскан җир яну
- аяк баскан туфрак яну
- аяк басу
- аяк басылу
- аяк җиргә дә тимәү
- аяк идәнгә дә тимәү
- аяк ите ашатып йөрү
- аяк ите ашап йөрү
- аяк ите бетереп йөрү
- аяк өсте
- аяк өстеннән
- аяк өсте йоклый
- аяк өстеннән йоклый
- аяк өсте йоклап йөри
- аяк өстеннән йоклап йөри
- аяк өсте төш күрү
- аяк өсте төш күреп йөрү
- аяк өстеннән төш күрү
- аяк өсли төш күрү
- аяк атламау
- аяк та атламау
- аяк та атлап карамау
- аяк атлыйсы булмау
- аяк атлатмау
- аяк та атлатмау
- аяк атларга бирмәү
- аяк та атларга бирмәү
- аяк басмау
- аяк та басмау
- аяк басып карамау
- аяк та басып карамау
- аяк басасы булмау
- аяк та басасы булмау
- аяк бастырмау
- аяк та бастырмау
- аяк терәп
- аяк тыгу
- аяк чалу
- аяк ялы
- аякка басу
- аякка егылу
- аякны көчкә атлау
- аякны көч-хәл белән атлау
- аякны чак атлау
- аякта көчкә басып
- аяктан егылу
- аяктан калу
- аяктан язу II сущ.; диал.ча́шка, ча́ша; бока́л -
14 әйтеп тору
1) см. әйтеп яздыру2) подска́зывать || подска́зка; диктова́ть || дикто́вка -
15 әйтү
неперех.1) говори́ть, сказа́ть, мо́лвить, промо́лвить, сообща́ть, заявля́тьдөресен әйтү — говори́ть пра́вду
ачыктан-ачык әйтү — заявля́ть открове́нно
үз фикереңне әйтү — сказа́ть своё мне́ние
шаяртып әйтү — говори́ть в шу́тку
күрешербез дип әйтте — говори́л, что встре́тимся
әйткән сүз - аткан ук — (погов.) на чём стоя́л - на том стою́ (букв. ска́занное сло́во - вы́пущенная стрела́)
2) сказа́ть, предположи́ть, поду́матьул бик кайгырды дип әйтмәссең — не ска́жешь, что он осо́бенно пережива́л
3) передава́ть/переда́ть, сообща́ть/сообщи́тьадресны әйтү — сообщи́ть а́дрес
сәлам әйтү — передава́ть приве́т
4) веле́ть, попроси́тькилергә әйтү — веле́ть прийти́
5) называ́ть, именова́тьүз исемеңне әйтү — называ́ть своё и́мя
моңа ничек дип әйтәләр? — как э́то называ́ется?
6) произноси́ть, чита́ть, деклами́роватьтост әйтү — произнести́ тост
7) выгова́ривать, произноси́ть, артикули́ровать"р" авазын әйтә алмау — тру́дно произноси́ть звук "р"
8) подска́зывать/подсказа́ть, предска́зывать/предсказа́ть ( о предчувствии)ниндидер сәер сизенү миңа әйтә килде — како́е-то стра́нное предчу́вствие говори́ло мне
ана йөрәге аңа әйтте — се́рдце ма́тери подсказа́ло ей
9) исполня́ть, воспроизводи́тьтакмак әйтү — исполня́ть часту́шки
10) говори́ть, свиде́тельствовать (о чём-л.); ука́зывать (на что-л.)фактлар сезнең файдага әйтмиләр — фа́кты говоря́т не в ва́шу по́льзу
11) гласи́ть ( о чём)закон әйтә — зако́н гласи́т
12) звать, приглаша́тькунакка әйтү — звать (приглаша́ть) в го́сти
туйга әйтү — приглаша́ть на сва́дьбу
әйткән җирдән калма - чакырмаган җиргә барма — (посл.) от приглаше́ния не отка́зывайся, незва́ным не явля́йся
13) в сочет. с вспом. гл. дип в ф. 3 л.; мн. әйтәләр говоря́т, толку́ют (что-л.)аны яңа эшкә күчкән дип әйтәләр — говоря́т, что он перешёл на но́вую рабо́ту
14) разг.; перен.; в сочет. с гл. на -рга/-ргә хоте́ть, жела́ть; пыта́тьсякайтырга әйтә — хо́чет идти́ (пое́хать) домо́й
бала аягына басарга әйтә — ребёнок пыта́ется вста́ть на́ ноги
15) в знач. мод. сл. әйтәм то́-тосм. тж. әйтәм аныәйтәм, әнисенең кәефе яхшы — то́-то, у ма́тери хоро́шее настрое́ние
•- әйтәм аны
- әйтәм җирле
- әйткән сүз
- әйтә алу
- әйтә салу
- әйтеп бетермәү
- әйтеп бетерү
- әйтеп бирү
- әйтеп җибәрү
- әйтеп калдыру
- әйтеп кую
- әйтеп тору
- әйтеп чыгу
- әйтеп яздыру••әйтеп бетергесез (биргесез) — невырази́мый, неизъясни́мый
әйтеп салу (ташлау) — сболтну́ть, проговори́ться
әйтергә генә ансат — легко́ сказа́ть
әйтергә тел бармый — язык не повора́чивается сказа́ть
әйтергә түгел — ни в ска́зке сказа́ть, ни перо́м описа́ть
әйтерең бармы — и не говори́ ( о полном согласии)
әйтерлек нәрсәсе юк — ничего́ осо́бенного
әйткән - беткән! — и никаки́х гвозде́й!
әйткәндәй булмасын — чего́ до́брого
әйтмә (дә) инде! — что и говори́ть!
әйтәсе дә (әйтеп торасы да) юк — не́чего и говори́ть
әйттем исә кайттым — беру́ (свои́) слова́ наза́д
әйттең (бер) сүз — ска́жешь то́же; ну, (ты) и загну́л!
-
16 ис
I сущ.1) за́пах, духборыны ис сизми — он (букв. его́ нос) не чу́вствует за́паха
шомырт чәчәкләре исе — за́пах черёмухи
2) уга́р, чад || уга́рныймунчада ис бар — в ба́не чу́вствуется уга́р
башка ис тиде — я угоре́л
3) перен. при́вкусбалык шулпасыннан төтен исе килә — от ухи́ па́хнет ды́мом
•- ис газыII сущ.1) па́мятьаның сүзләре истә калды — его́ слова́ оста́лись в па́мяти
2) созна́ние, чу́вствоисен җуйды — потеря́л созна́ние
3) здоро́вый ум, ра́зум, рассу́докисемдә барында — пока́ по́мню; пока́ держу́ в па́мяти
исендә башка нәрсә — его́ ум за́нят други́м
исеңдә барда, итәгеңне яп — (посл.) пока́ не по́здно, сде́лай свои́ дела́
4)а) в ф. исемдә я хорошо́ по́мню;б) в ф. исеңдәме? а ты по́мнишь? а по́мнишь, когда́5) в ф. исемдә название игры для проверки и укрепления памяти••- ис аву- ис алу
- ис җыю
- ис керү
- ис китәрү
- ис китмәгәндә
- ис китмәстән
- ис китү
- исе дә калмау
- исе дә китми
- исең киткән икән
- исең киткән иске чикмән итәгенә
- исе дә юк
- исеңдә юк
- истә дә юк
- искә алмыйча үтү
- искә алу
- искә алынган
- искә кереп чыкмады
- искә килү
- искә китерү
- искә төшерү
- искә төшү
- истә кала торган
- истә тоту
- истән чыгу
- истән чыгару
- истән яздыру
- истән язу
- истән таю
- истән язып
- истән язар дәрәҗәдә -
17 өн
I сущ.явь, действи́тельность; реа́льность- өнен алуөнемме, төшемме? — э́то явь и́ли сон?
- өннән яздыру
- өнсез калу
- өннән язу II сущ.берло́га, нора́, но́ркасм. тж. ояаю өне — берло́га
йомран өне (оясы) — нора́ су́слика
бер өнгә ике аю сыймас — (погов.) два медве́дя не уживу́тся в одно́й берло́ге
III сущ.; уст.татлы тел еланны да өненнән чыгарган — (посл.) сладкоречи́вый и змею́ из норы́ вы́манит
звук, глас, го́лос, крикишетелде һавада аккош өне — в не́бе прозвуча́л крик ле́бедя
төлке - туны, былбыл өне белән кадерле — (посл.) дорога́ лиса́ шку́рой, солове́й - го́лосом
- өне качу- өне алыну
- өне тыгылгыры
- өне дә чыкмый IV сущ.; уст.мездра́, ко́жа ( внутренняя сторона кожи) -
18 өнен алу
= өннән яздыру си́льно напуга́ть, лиши́ть ра́зума -
19 тәгаенләтү
перех.уточня́ть/уточни́ть || уточне́ниешартларны тәгаенләтеп яздыру — заста́вить записа́ть, уточни́в усло́вия
-
20 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
- 1
- 2
См. также в других словарях:
язу — (ЯЗДЫРУ) – I. ф. 1. Кәгазь яки башка нәрсә өстенә нин. б. билгеләр (хәреф, цифр һ. б. ш.) төшерү. с. Яза торган язу машинкасы 2. Нин. б. язма текст төзү хат язу 3. Язма рәвештә нәр. б. тур. хәбәр итү. Нәр. б. турында матбугатта бастырып чыгару.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
адаштыру — 1. Берәр кешене ялгыш юлдан җибәрү, хайванны ул кире кайта алмас җиргә илтеп ташлап калдыру 2. Юлдан читкә җибәрү, юлдан яздыру. күч. Ялгыш, начар юлга кертү 3. күч. Зиһен, уй фикер, хисап кебек нәрсәләрне бик нык чуалту тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әгъва — Үзенә ияртеп аздыру, юлдан яздыру, кызыктырып котырту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
винчестер — I. Ау мылтыгы төре. II. ВИНЧЕСТЕР – Исәпләү техникасында: информация яздыру җайланмасы (каты диск) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
имла — иск. Сүзләрне дөрес язуда кабул ителгән тәртип; орфография. ИМЛА ИТҮ – иск. Тыңлаучыларга кычкырып әйтеп торып яздыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
формат — 1. Китап, кәгазь, карточка һ. б. ш. нәрсәләрнең зурлык үлчәме 2. Набор полосасының озынлыгы һәм биеклеге, юл озынлыгы 3. Электроник информация яздыру дискларының махсус рәвештә бүлекләнеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юл — Бер торак пункттан икенче торак пунктка яки берәр урынга йөрү өчен хезмәт итә торган тапталган яки түшәлгән җир буе. Өстеннән яки эченнән хәрәкәт, аралашу башкарыла торган тирәлек тур. су юлы. Берәр тоткарлык, киртә һ. б. аркылы үтәргә мөмкин… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге